Τη λες και προβληματική αυτή τη σχέση. Η Ελλάδα, η Τουρκία και οι λαοί που τις κατοικούν έχουν σίγουρα πάρα πολλά κοινά (επίσης μια καλύτερη σχέση θα έβρισκε άλλα τόσα και παραπάνω) και σίγουρα μοιάζουν πολύ περισσότερο από όσο θέλουν να πιστέψουν. Για παράδειγμα, έχουν κοινές συνταγές (ώστε να τσακώνονται για την ιδιοκτησία τους ) και κάμποσους εξαιρετικά γραφικούς εθνικιστές στην κάθε χώρα, ώστε να μη μένει κανένα από τα δύο κράτη πίσω στους online πολέμους του Twitter και του YouTube.

Με όλη τη σχετική ιστορία, η σχέση Ελλάδας και Τουρκίας δεν υπήρξε ποτέ τέλεια και τα τελευταία χρόνια έχει πάει ολίγον προς το χειρότερο. Το ταμπεραμέντο του Ερντογάν σίγουρα δε βοηθάει (επίσης εδώ δεν είναι ακριβώς η Μέκκα της κοινής λογικής) αλλά τα προβλήματα είναι πρώτα από όλα μεταξύ των δύο κρατών και ξεπερνάνε τα πρόσωπα. Θα προσπαθήσουμε να μην πουλήσουμε εδώ fake αισιοδοξία: Για να δούμε μια πιο φυσιολογική σχέση γειτόνων θα περάσει πολύς καιρός και πολλή γραφικότητα από τις οθόνες μας – είτε είναι απειλές πολέμου που θυμίζουν Dr. Strangelove είτε είναι περίεργοι χοροί ζευγαρώματος μεταξύ ηγετών με ανταλλαγή μπακλαβάδων και παραδοσιακών δώρων etc.

Από την άλλη, υπάρχουν κάποιες φορές που έπαιξε πιο πρακτικό bonding.

Η διπλωματία των σεισμών

Τι άλλο μεγάλο κοινό έχουν η Ελλάδα και η Τουρκία εκτός από το Αιγαίο, τους μουστακαλήδες παππούδες και τον εθνικισμό; Το ότι βρίσκονται σε εξαιρετικά σεισμογενείς περιοχές, οι οποίες ενίοτε κερνάνε πολλά Ρίχτερ, όπως μας θύμισαν χτες οι αδιανόητες εικόνες από τους δίδυμους σεισμούς που ρήμαξαν τη νότια Τουρκία:

Industrial and business area in Antakya. Nothing is standing. Looks like some parts of Syria pic.twitter.com/U6oHxr8Oul

— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) February 6, 2023

The road between Gaziantep and Adana appears to have completely collapsed #TurkeyQuake pic.twitter.com/d1P40tSBdd

— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) February 7, 2023

Footage from Antakya and Samandag from yesterday. #Turkeypic.twitter.com/XQeuAPHYLK

— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) February 7, 2023

Port of Iskenderun continues to burn with massive flames #Turkey pic.twitter.com/fDIa3qUZ2z

— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) February 7, 2023

Η αρχή της εν λόγω διπλωματίας όμως έγινε με ένα ίσως πιο απίθανο γεγονός: Με τον συγχρονισμό δύο μεγάλων σεισμών, αυτού του Ιζμίτ και αυτού της Πάρνηθας. Ο πρώτος έγινε στις 17 Αυγούστου 1999 και ήταν πολύ καταστροφικότερος από τον δεύτερο. Μια δόνηση 7.6 Ρίχτερ που κράτησε 37 δευτερόλεπτα άφησε πίσω της περίπου 18000 νεκρούς, 45000 τραυματίες και σχεδόν 6000 αγνοούμενους, ενώ οι υλικές καταστροφές ήταν τεράστιες.

Ενώ για τα Ελληνοτουρκικά ο πήχης είναι έτσι κι αλλιώς χαμηλός, εκείνη η εποχή δεν ήταν καθόλου καλή: Βρισκόμαστε 3,5 χρόνια μετά την κρίση των Ιμίων και ένα εξάμηνο και κάτι μετά το φινάλε της υπόθεσης Οτσαλάν. Παρ’ όλα αυτά, άκρη βρίσκεται. Πρωταγωνιστής σε αυτό είναι μάλιστα ο μέγας Γκούφι ΓΑΠ, υπουργός Εξωτερικών τότε, μαζί με τον Τούρκο ομόλογό του Ισμαΐλ Τζεμ. Οι δύο υπουργοί άνοιξαν γραμμή επικοινωνίας μεταξύ των δύο κρατών και τα αποτελέσματα φάνηκαν πολύ γρήγορα.

Το πρώτο μέρος της βοήθειας ήταν μια ομάδας 24 διασωστών μαζί με σκυλιά που έφυγε από Αθήνα για Τουρκία, ενώ σύντομα τους ακολούθησαν και πυροσβεστικά αεροπλάνα, τα οποία στάλθηκαν από το υπουργειο Δημόσιας Τάξης να βοηθήσουν με την πυρκαγία που είχε ξεσπάσει στο διυλιστήριο Tupras.  Η Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έστειλε μια ιατρική ομάδα 11 ατόμων με τους 4 να είναι γιατροί, αλλά και χιλιάδες σκηνές, κινητές μονάδες νοσοκομείων, ασθενοφόρα, φάρμακα, νερό, ρούχα, τρόφιμα και κουβέρτες. Η ομάδα μαζί με τον εξοπλισμό και τα φάρμακα στάλθηκε με 3 στρατιωτικά αεροσκάφη C-130.

Την επόμενη του σεισμού, το Υπουργείο Υγείας δημιούργησε τρεις μονάδες αιμοδοσίας. Τη μεθεπόμενη, το υπουργείο Εξωτερικών συνέχισε δημιουργώντας σταθμούς συγκέντρωσης εφοδίων που θα έδιναν οι πολίτες σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κομοτηνή. Επίσης, τις επόμενες μέρες βοήθεια της μιας ή της άλλης μορφής έστειλαν οι πέντε μεγαλύτεροι δήμοι της Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πειραιάς, Πάτρα, Ηράκλειο ), η Εθνική Ένωση Τοπικών Αρχών (ΚΕΔΚΕ), η Ένωση Τοπικών Αρχών Αττικής, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, ο Ιατρικός Σύλλογος Αθήνας και τα ελληνικά τμήματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και των Γιατρών του Κόσμου. Επίσης, ο δήμος Αθηναίων δημιούργησε έναν οικισμό για 1.000 άτομα με παιδικό σταθμό.

Από όλα αυτά τα μέτρα, ειδικά η αιμοδοσία είχε μεγάλο συναισθηματικό impact στους γείτονες, παρότι ο Τούρκος υπουργός Υγείας της εποχής φέρεται να είχε δηλώσει ότι «δεν θέλουμε ελληνικό αίμα» – στη συνέχεια πήρε τον πούλο από την κυβέρνηση του για αυτές τις δηλώσεις . Ήταν ίσως ο Βελόπουλος της εποχής του, ο οποίος έκανε γκάλοπ στο Twitter για το αν η Ελλάδα πρέπει να στείλει βοήθεια στην Τουρκία για τον χθεσινό σεισμό. Το καλό κλίμα που δημιούργησε η τότε αλληλεγγύη φάνηκε και σε διάφορα πρωτοσέλιδα τοπικών εφημερίδων που μεταξύ άλλων έγραφαν «Ώρα Φιλίας», «Φιλικά χέρια σε μαύρες μέρες», «Ένας μεγάλος οργανισμός υποστήριξης – Πέντε ελληνικοί δήμοι λένε ότι δεν υπάρχει σημαία ή ιδεολογία στην ανθρωπιστική βοήθεια», «Βοήθεια ρέει από τους γείτονες».

Σπάνια εικόνα, θα έλεγε κανείς.

Η σειρά της Τουρκίας

Στις 7 Σεπτεμβρίου 1999, ο σεισμός της Πάρνηθας χτύπησε την Αθήνα με μια δόνηση 5.9 Ρίχτερ. Παρότι είχε σημαντικά μικρότερο ανθρώπινο κόστος (143 νεκροί και 12.000 τραυματίες), ήταν αναμφίβολα μια τρομερή καταστροφή – οι δε υλικές ζημιές ήταν τεράστιες.

Πιάνοντας την αλλαγή του κλίματος στις σχέσεις των δύο κρατών, οι γείτονες έστειλαν κι αυτοί συντονισμένα βοήθεια συγκροτώντας ειδική ομάδα, η οποία αποτελούνταν από την Γραμματεία του Πρωθυπουργού, τις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις, το Υπουργείο Εξωτερικών και το Υπουργείο Εσωτερικών και τον Έλληνα Πρέσβη στην Άγκυρα.

Οι 20 Τούρκοι διασώστες της AKUT (η τουρκική ΕΜΑΚ)  ήταν οι πρώτοι ξένοι που έφτασαν στην Αθήνα πάνω σε ένα στρατιωτικό αεροσκάφος.

Τις επόμενες μέρες ήρθε κι άλλη βοήθεια, όμως το τουρκικό κοινό ήταν αυτό που έκλεψε την παράσταση. Σύμφωνα με αναφορές στα ΜΜΕ, τα τηλέφωνα της πρεσβείας και των προξενείων της Ελλάδας στην Τουρκία είχαν σπάσει από τηλέφωνα Τούρκων που ζητούσαν πληροφορίες για το αν μπορούν να δώσουν αίμα. Μάλιστα, η Πρεσβεία ανέφερε ότι ένας Τούρκος ρώτησε τον τότε πρεσβευτή Κοράντη αν μπορεί να δωρίσει ένα νεφρό του σε έναν «Έλληνα που έχει ανάγκη». Ένας Έλληνας φαίνεται ότι είχε κάνει την ίδια προσφορά μετά τον σεισμό του Αυγούστου.

Η νέα ζέστη στις εκατέρωθεν σχέσεις πήγε αρκετά παραπέρα από τους σεισμούς. Εκείνη την περίοδο, τουρκικές και ελληνικές εφημερίδες συμφώνησαν να δημοσιεύουν οι μεν άρθρα ων δε, ενώ διπλωμάτες και επιχειρηματίες από τις δύο χώρες συμφώνησαν ή και συναντήθηκαν για να προωθήσουν την μεταξύ τους συνεργασία. Επίσης, η Χαρούλα Αλεξίου και η Σεζέν Άκσου είχαν κάνει από κοινού συναυλίες φιλίας που διεξήχθησαν σε Τουρκία και Ελλάδα με τα έσοδα να πηγαίνουν στους πληγέντες.

Ο 77ος εορτασμός για την νίκη επί της Ελλάδας το 1922 γιορτάστηκε με τον πιο διακριτικό τρόπο, σύμφωνα με τους ΝΥΤ.Αξίζει να σημειωθεί ότι η εν λόγω επέτειος ως τότε φαίνεται ότι γινόταν με έναν γνώριμα γραφικό στους Έλληνες τρόπο, με το ποδοπάτημα της ελληνικής σημαίας και με το πέταγμα στη θάλασσα (!) ηθοποιών που φορούν στολές Ελλήνων στρατιωτών. Η αλληλεγγύη του 1999 άλλαξε, έστω προς στιγμήν, ακόμη κι αυτό: Απλά κατατέθηκαν στεφάνια και παίχτηκε ο εθνικός ύμνος. Τι σου κάνει λίγη αλληλοβοήθεια σε δύσκολες στιγμές.

Λίγους μήνες, μετά η Ελλάδα ξαναέστειλε βοήθεια στην Τουρκία για έναν νέο σεισμό από το ίδιο ρήγμα.

Τα όρια της διπλωματίας

Έκτοτε, εκατέρωθεν βοήθεια έχει σταλεί αρκετές φορές. Aκόμη και χτες, σε μια περίοδο που οι σχέσεις δεν είναι  γενικά καθόλου καλές, διασώστες της ΕΜΑΚ έφυγαν για να βοηθήσουν στις πληγείσες περιοχές.

Deeply saddened by the devastating earthquake disaster in Türkiye and Syria. Our heartfelt condolences go out to the families of the victims and our thoughts are with all the people affected. Greece is mobilizing its resources and will assist immediately.

— Prime Minister GR (@PrimeministerGR) February 6, 2023

1η ΕΜΑΚ @pyrosvestiki & #ΕΚΑΒ στα συντρίμμια του σπιτιού της 7χρονης Φετμέ . Μιλάει στα συνεργεία διάσωσης . #TurkeyEarthquake #Turkey #earthquakeinturkey #Hatay pic.twitter.com/Hd02ZrXtnk

— George E. Sideris (Γιώργος Ε. Σιδέρης)🇬🇷🇬🇷🇬🇷 (@GESideris) February 7, 2023

Φυσικά, είναι λίγο Ευτύχης Μπλέτσας mindset να πιστεύει κανείς ότι τα βαθιά προβλήματα της σχέσης των δύο κρατών (που αντανακλούν και τα εσωτερικά τους προβλήματα) θα λυθούν από μερικές κινήσεις καλής θέλησης. Χωρίς βαθιές αλλαγές, οι ανακοινώσεις για αποστολή βοήθειας φαίνονται απλά κινήσεις PR. Ακόμα κι αυτό βέβαια έχει τη δυνατότητα να τριγκάρει τα πεφωτισμένα μυαλά της κάθε χώρας:

Τελικά ποιο λερός λαός από τους Έλληνες δεν υπάρχει.Να δίνεις βοήθεια στον προαιώνιο εχθρό σου που έχει κατακρεουργήσει τους προγόνους σου και απειλεί να δολοφονήσει τα παιδιά σου καθημερινά…Που είσαι ρε Γέρο να τους δεις…

— Some Chad Painter (@Sigma_Painter_) February 6, 2023

Stockholm syndrome

— neospartiatissa192 (@hellenic_ns) February 6, 2023

Από την άλλη, αν ένας Έλληνας και ένας Τούρκος διατίθενται να χαρίσουν από ένα νεφρό ο καθένας σε έναν άγνωστο γείτονα, μπορεί και να υπάρχει ελπίδα, έτσι δεν είναι;

Πηγές: 1, 2